De Nederlandse Auteurswet is vanaf 1 juli 2015 gewijzigd door het aangenomen wetsvoorstel Auteurscontractenrecht. De wetswijziging raakt primair de auteur van het auteursrechtelijk beschermde werk en beoogt zijn of haar rechtspositie te verbeteren.
1. Wat is de reden van de wetswijziging?
De gedachte achter het auteurscontractenrecht is dat de positie van auteurs, met name van auteurs van wie werk door derden op grote schaal wordt geëxploiteerd (denk aan schrijvers en componisten), zwak is en daarom moet worden verbeterd. Daarbij speelt een rol dat de machtsverhouding tussen de auteur (natuurlijk persoon) en de exploitant (vaak een grote onderneming) vaak scheef is. Door de auteur uitdrukkelijk bepaalde rechten toe te kennen, wil de wetgever deze ongelijkheid recht trekken en zo de onderhandelingspositie van de auteur verbeteren.
2. Wat zijn de belangrijkste wijzigingen?
Het auteurscontractenrecht voorziet onder andere in de volgende bepalingen, die van dwingend recht zijn (en waar dus niet contractueel van mag worden afgeweken) en waarvan geen afstand kan worden gedaan:
• De auteur heeft recht op een billijke vergoeding voor het verlenen van toestemming voor exploitatie (openbaar maken en verveelvoudigen) van zijn werk;
• Er komt een aanvullende, billijke vergoeding voor exploitatiewijzen die op de datum van de exploitatieovereenkomst nog niet bekend zijn;
• Er komt ook een aanvullende billijke vergoeding voor gevallen waarin het geëxploiteerde werk (onverwachts) een bestseller blijkt (denk aan een succes als de Harry Potter kinderboeken);
• De auteur verkrijgt het recht om een (exclusief) exploitatiecontract te ontbinden wanneer de exploitant het werk niet in voldoende mate exploiteert;
• De auteur kan onredelijk bezwarende bepalingen in het exploitatiecontract vernietigen;
• De auteur van een wetenschappelijke bijdrage kan deze zelf op internet plaatsen na een redelijke termijn na (eerste) publicatie;
• Er komt een geschillencommissie voor conflicten tussen de auteur en de exploitant.
Het auteurscontractenrecht is van toepassing op contracten die tot hoofddoel hebben het werk van de auteur te exploiteren. Ook uitvoerende kunstenaars (zoals acteurs en musici) kunnen een beroep doen op het auteurscontractenrecht.
3. Wordt de positie van auteurs echt verbeterd?
Dat is op dit moment eigenlijk onduidelijk. Het auteurscontractenrecht is nog zo nieuw dat er geen rechtspraak over is. Hoewel de strekking van de wetswijzigingen duidelijk lijkt, roept het auteurscontractenrecht vooralsnog vragen op, zoals ‘hoe hoog is een billijke vergoeding?’, ‘wanneer is een werk een bestseller?’ en ‘wanneer is een bepaling onredelijk bezwarend?’. De antwoorden op dit soort vragen zijn vermoedelijk afhankelijk van branchegevoelige factoren, en over zulke factoren is in de gewijzigde wet niets bepaald.
4. Dus?
Het auteurscontractenrecht zal in de praktijk vorm moeten krijgen en voor antwoorden op concrete vragen moet de auteur zich uiteindelijk toch tot de rechter wenden voor een oordeel. Wel draagt het auteurscontractenrecht eraan bij dat wurgcontracten praktisch onmogelijk worden – die zullen immers in veel gevallen onredelijk bezwarend voor de auteur worden geacht. Verder is het van belang om (lopende) exploitatiecontracten met betrekking tot auteurs-recht te laten beoordelen op basis van de nieuwe wet.
