In de afgelopen jaren heeft de Europese Commissie een aantal voorstellen gedaan om de octrooiverlening en -handhaving in Europa goedkoper te maken en zo innovatie te bevorderen.
Een kernpunt van deze voorstellen is dat het niet langer nodig is de octrooien nationaal te valideren. Deze zijn dan direct na verlening geldig in 27 lidstaten van de Europese Unie. Daarnaast zou volgens de voorstellen een octrooitekst in iedere taal zijn toegestaan, mits een vertaling in het Engels, Duits of Frans beschikbaar is. Verder wil men voorzien in een eenvormige octrooigeschillenbeslechting (“Europese octrooirechtbank”).
Al sinds de start van de EU (toen nog EEG) wordt er gedacht aan een systeem waarin één octrooi voor de hele EU geldig is. Dat octrooi wordt daarom ook wel aangeduid als unitary patent of “gemeenschapsoctrooi”. Het “Europese octrooi” zoals wij dit momenteel kennen, is immers niet meer dan een bundel nationale octrooien. Na een gemeenschappelijke verleningsprocedure door het Europees Octrooibureau valt het Europese octrooi uiteen in nationale rechten waarin de nationale rechter uitsluitende rechtsbevoegdheid heeft. Het huidige Europese octrooi wordt echter duur bevonden vanwege de octrooivertalingen die veel van de lidstaten eisen. Verder zijn de instandhoudingstaksen van verleende Europese octrooien nationaal geregeld, waardoor de kosten voor octrooibescherming in de hele EU nog hoger uitvallen, zeker indien deze kosten vergeleken worden met die in landen als de VS, China en Japan.
De uitkomst van de voorstellen staat op dit moment nog niet vast vanwege enkele belangrijke juridische belemmeringen. Zo is onlangs door het Europese Hof van Justitie een internationaal gerecht speciaal voor octrooigeschillenbeslechting niet compatibel met Europese verdragen bevonden. Desondanks lijkt het erop dat de inzet daadwerkelijk is om uiterlijk in 2014 het gemeenschapsoctrooi te realiseren. Inmiddels zijn nieuwe voorstellen gedaan die de bezwaren van het Europese Hof van Justitie moeten ondervangen. Wel is duidelijk geworden dat er zonder de totstandkoming van een internationaal gerecht voor octrooizaken geen steun is voor het instellen van een regeling voor een gemeenschapsoctrooi. Door de vele juridische en politieke haken en ogen valt echter niet te voorspellen of 2014 haalbaar is.