De nachtmerrie van elke octrooihouder is vernietiging van zijn octrooi. Vroeger moest de octrooihouder daarvoor zijn octrooischrift komen inleveren voor fysieke vernietiging.
De oudst bekende vernietiging van een Nederlands octrooi was in 1619, waar het octrooi bleek te rusten op een "saecke die altydts als een quade saecke verboden is geweest". Ook nu mag een octrooi geen uitvinding betreffen die tegen de openbare orde en de goede zeden ingaat. Maar dit is, in tegenstelling tot vroeger, vrijwel nooit meer reden voor vernietiging.
Octrooi op zout
Octrooien waren bedoeld om nieuwe producten op de markt te krijgen. Daarom verviel een octrooi als de uitvinding niet snel genoeg werd toegepast. Tegenwoordig staat daarop alleen nog de – zelden gebruikte – sanctie van gedwongen licentieverlening. Ook gebrek aan nieuwheid was reden voor vernietiging. Een octrooi was geldig "tenware by yemandt wettelick soude konnen bewesen worden, dat men by hem voor dato van desen onsen octroye eenighe der voorsz. wercken gepractiseerd ende gemaeckt souden syn gheweest", zoals de Staten van Holland in 1594 in een octrooi vermeldden. In 1623 bepaalde het Engelse parlement dat de rechter alle octrooien mocht vernietigen die iets betroffen dat al beschikbaar was. Dit gebeurde na een geval waarin de koning octrooi op zout verleend had. Daarnaast beperkte de wet de geldigheid van octrooien tot "working and making of manufactures". Dit ziet men nu nog terug in de beperking van octrooien tot industriële toepasbaarheid.
Afkijken
Het ging het parlement in 1623 om nietigheid van octrooien op "manufactures" die al in Engeland beschikbaar waren. Men had geen probleem met octrooi voor iemand die zich inspande om lokaal iets nieuws op demarkt te brengen dat uit het buitenland was afgekeken. Internationaal veranderde dat toen men rond 1800 de intellectuele aspecten van het uitvinden meer ging waarderen. Het afkijken van een ander werd reden voor vernietiging. Net als eerdere publicatie – ook in het buitenland – of onvoldoende eigen beschrijving van de uitvinding. Sinds 1977 kent Nederland bovendien in Europees kader expliciet de voorwaarde van inventiviteit. Hiermee kunnen octrooien op voor de hand liggende zaken vernietigd worden. Daarvoor sprak men van “uitvindingsniveau” of “uitvindingshoogte”. Een term die niet in de wet voorkwam, maar die men impliciet nodig vond omdat de octrooiwet over uitvinden gaat.