Op 10 mei jl. nam het Europees Parlement een resolutie aan waarin het verlenen van octrooien op planten en dieren wordt afgewezen. Volgens het Europese recht mogen reeds bestaande planten en dieren niet worden gepatenteerd.
Nieuw voortgebrachte, bijvoorbeeld genetisch gemodificeerde, planten en dieren, zijn in principe wel voor octrooi vatbaar.
Voorstanders van de resolutie gebruikten onder meer als argument dat boeren, kwekers en veredelaars geen toegang mag worden ontzegd tot natuurlijke bronnen die zij vanouds gebruiken. Dat zou lijken alsof men ineens tol moet betalen om een eigen weg te kunnen betreden. Evenmin mogen zij de rekening gepresenteerd krijgen van een octrooihouder voor het gebruik van zaden die zijn verkregen uit nieuw gepatenteerde bronnen. Daarnaast is het patenteren van levende materie van huis uit een uiterst gevoelige en beladen kwestie op diverse politieke, maatschappelijke en levensbeschouwelijke gronden.
Investeringstraject
Een tot nu to onderbelicht discussiepunt is dat het koppelen van gebruiksrecht aan een financiële vergoeding (de licentieplicht) beperkt is tot gepatenteerd materiaal, dus planten die door de uitvinder c.q. octrooihouder zijn ontwikkeld en voordien niet bestonden; iets waaraan een moeizaam en kostbaar investeringstraject voorafgaat. Het staat de veredelaar altijd vrij om te blijven werken met bestaande zaden, waarop per definitie nooit een octrooi kan rusten. Het beeld dat een bepaald zaad dat in omloop is straks ‘ineens’ onder een octrooi valt, is daarom incorrect. Conventionele veredeling levert geen octrooi op. Een uitvinding moet immers ‘niet publiek bekend’ zijn om voor octrooi in aanmerking te komen. Daarnaast beoogt een geoctrooieerde plant altijd een technologische verbetering voor de maatschappij te realiseren, met een hogere productie of verbeterde resistentie ten opzichte van bestaande planten. Of waarvoor minder pesticiden hoeven te worden gebruikt.
Ingrijpende gevolgen
Het is denkbaar dat het Europees octrooibureau het Europees octrooiverdrag nu, onder druk van de aangenomen resolutie, zal wijzigen. Dit zou ingrijpende gevolgen hebben voor het onderzoek naar en de ontwikkeling van plantenrassen en nieuwe veredelingsmethoden. De economische prikkel daartoe, in de vorm van octrooivergoedingen, verdwijnt dan immers. Nederland heeft een lange, gerespecteerde traditie opgebouwd in het onderzoek naar en het ontwikkelen van plantenrassen en behoort hierin tot de absolute wereldtop. Wetgeving die de kwekerswereld met succes kon vrijwaren van piraterij dateert al van de eerste helft van de vorige eeuw. Daaraan dreigt nu een eind te komen.