Het Amerikaanse hooggerechtshof heeft op 13 mei 2013 unaniem bevestigd dat boeren zich in de VS niet tegen een beschuldiging van octrooi-inbreuk wegens vermeerderen van geoctrooieerd plantenzaad kunnen verdedigen met het argument dat het octrooirecht op zaad geoogst van planten verkregen uit rechtmatig aangekocht zaaigoed is uitgeput. Octrooiuitputting staat een boer niet toe om gepatenteerd zaad te reproduceren door het planten en oogsten zonder toestemming van de octrooihouder.
Ook in Nederland is de beperking van het recht van boeren om zaaigoed te bewaren uit de oogst en opnieuw te vermeerderen een omstreden punt. Er ligt een wetsvoorstel om dit in ieder geval voor het kweken of ontdekken en ontwikkelen van nieuwe rassen toe te staan.
Genetisch gemodificeerde sojabonen
In de zaak tussen Monsanto en Bowman ging het om genetisch gemodificeerde sojabonen waarop Monsanto octrooi heeft. Door de modificatie wordt het gewas bestand tegen een onkruidbestrijdingsmiddel, waardoor onkruid bestreden kan worden zonder het gewas aan te tasten. Monsanto verkoopt deze bonen aan boeren onder de voorwaarde dat de boeren het oogstgoed niet opnieuw als zaaigoed gebruiken.
Bowman had gemengd oogstgoed uit een opslagsilo voor voedseldoeleinden uitgezaaid en de gemodificeerde bonen uitgeselecteerd door bestrijding van niet resistente planten met het betrokken onkruidbestrijdingsmiddel. Monsanto klaagde Bowman aan wegens octrooi-inbreuk en Bowman voerde als verdediging aan dat Monsanto’s octrooi na de eerste verkoop “uitgeput” was. Uitputting is het verschijnsel dat, als een geoctrooieerd product eenmaal met toestemming van de octrooihouder in het handelsverkeer is gebracht, de octrooihouder het octrooi dan niet tegen verdere verhandeling van dat product kan inroepen.
Geen uitputting
Het hooggerechtshof verwierp deze verdediging met de uitspraak dat de uitputting beperkt is tot het verkochte product (de bonen) en zich niet uitstrekt tot de geoogste zaden verkregen door uitzaaiing van dat product. Zo’n oogst is een vorm van reproductie om te komen tot een nieuw product, waarvoor het octrooirecht niet is uitgeput. Als de oogst geen octrooibescherming zou genieten, dan zouden uitvinders nauwelijks aanmoediging ondervinden van het octrooisysteem om dit soort uitvindingen commercieel beschikbaar te maken.
Bowman beargumenteerde verder dat het ontkiemen van de zaden een proces was waarop hij geen invloed had, en dat hij bij de uitzaaiing de bonen voor hun normale bestemming gebruikte. Het hooggerechtshof verwierp deze argumenten. Opnieuw uitzaaien was volgens het hooggerechtshof niet de enige bestemming van de geoogste zaden. Zij konden immers worden gebruikt voor voedseldoeleinden. Het argument over de natuurlijke ontkieming noemde het hooggerechtshof een “blame the bean” verdediging, die niet opging omdat Bowman immers zaaide, behandelde met onkruidverdelger, oogstte en opnieuw zaaide waardoor hij wel degelijk de controle over het proces had.
De uitspraak maakt een einde aan een zes jaar durende zaak waarbij de beslissingen van de lagere rechtbank en het hof van beroep werden bevestigd. Toch is de uitspraak niet in algemene zin toe te passen op alle zelf-reproducerende producten waarop octrooi rust, zeker niet indien de vermenigvuldiging zich buiten de controle van de koper voordoet.