Het gebruiksmodel – Gebrauchsmuster – biedt de mogelijkheid naast een Duits octrooi eenzelfde uitvinding te beschermen zónder dat dit als (ongeoorloofde) dubbele bescherming wordt gezien.
Anders dan octrooiaanvragen vindt bij gebruiksmodelaanvragen gewoonlijk geen technisch en inhoudelijk onderzoek plaats. De doorlooptijd van de aanvraag is dan ook een stuk korter. Mits aan formele eisen voldaan wordt kan inschrijving in het register van gebruiksmodellen van het Duits Octrooi- en Merkenbureau (DPMA) al binnen 6 tot 8 weken een feit zijn, zodat een uitvinding langs deze weg snel bescherming geniet.
Enige kenmerken
Gebruiksmodellen kennen tal van toepassingen, maar worden niet overal op verleend. Zo zijn werkwijzen uitgesloten, evenals uitvindingen die betrekking hebben op biologisch materiaal. Farmaceutische producten zijn daarentegen wel door middel van een gebruiksmodel te beschermen. De beschermingsduur van een gebruiksmodel bedraagt vanaf de aanvraagdatum 10 jaar; verlenging is niet mogelijk. Zowel in het vierde, zesde en achtste jaar van de gebruiksmodellenbescherming moet de aanvrager instandhoudingstaksen betalen. Een aanvrage van een gebruiksmodel biedt een prioriteitstermijn van 12 maanden en het prioriteitsrecht kan vervolgens voor een gebruiksmodel of een octrooi worden gebruikt. Wordt er naderhand octrooi aangevraagd en is bekendmaking van het onderwerp van het gebruiksmodel op dat moment nog niet gewenst, dan kan deze kennisgeving tot 15 maanden na de aanvraag- of prioriteitsdatum worden uitgesteld.
Afsplitsen
Van een Duitse octrooiaanvrage (een nationale, Europese of internationale octrooiaanvrage waarin Duitsland is aangewezen) kan binnen 10 jaar na de aanvraagdatum een gebruiksmodel worden afgesplitst. Een aanvrage hiertoe is tot 2 maanden na afhandeling van de octrooiaanvrage mogelijk. Op deze manier ontstaat een doeltreffend middel om tegen potentiële inbreukmakers op te treden als het octrooi zich nog in de onderzoeksfase bevindt. Het gebruiksmodel kan immers in geval van inbreuk aanspraak geven op schadevergoeding en een rechterlijk verbod jegens derden. Reden genoeg dus om het gebruiksmodel wat vaker te overwegen als bescherming van een uitvinding.